Η ψυχική υγεία δεν είναι υπόθεση της αστυνομίας

 

Η ψυχική υγεία δεν είναι υπόθεση της αστυνομίας

Η πρόσφατη υπόθεση του τραγουδιστή Γιώργου Μαζωνάκη, που οδηγήθηκε με βίαιη ακούσια προσαγωγή σε δημόσιο ψυχιατρείο και στη συνέχεια ζήτησε να μεταφερθεί σε ιδιωτικό ίδρυμα, έφερε ξανά στην επιφάνεια ένα ζήτημα που η κοινωνία μας προτιμά να θάβει: τη βίαιη διαχείριση της ψυχικής ασθένειας και την κατασταλτική λογική που διέπει το σύστημα ψυχικής υγείας. Δεν πρόκειται για “μεμονωμένο περιστατικό”, αλλά για θεσμοθετημένη πρακτική που δείχνει πώς το κράτος αντιλαμβάνεται τους ψυχικά ασθενείς – όχι ως ανθρώπους που χρειάζονται φροντίδα και στήριξη, αλλά ως προβλήματα που πρέπει να απομονωθούν.

Ας είμαστε ξεκάθαροι. Είτε με περιπολικό και αστυνομική συνοδεία, είτε με ειδικό ασθενοφόρο και εκπαιδευμένο προσωπικό, η προσαγωγή ενός ψυχικά ασθενούς ή ακόμη χειρότερα, ενός θεωρούμενου ως ψυχικά ασθενούς χωρίς καμία γνωμάτευση, σε ψυχιατρικές μονάδες, με ή χωρίς διάγνωση και πάντα υπό την επίκληση εισαγγελικής εντολής, δεν είναι θεραπευτική πράξη· είναι μια θεσμοθετημένη μορφή καταστολής, μια ποινικοποίηση της ψυχικής ασθένειας που μετατρέπει το δικαίωμα στη φροντίδα σε βία του χειρίστου είδους. Η βία αυτή φανερώνει την υποβάθμιση της δημόσιας ψυχικής υγείας, τη διάλυση των κοινωνικών υπηρεσιών και την απουσία μιας ανθρώπινης, προοδευτικής πολιτικής που να βάζει στο επίκεντρο τις ανάγκες και την αξιοπρέπεια των ασθενών. Αντί για πρόληψη, κοινωνική στήριξη και ουσιαστική δημόσια ψυχιατρική φροντίδα, το κράτος επιλέγει τον δρόμο της καταστολής και της αστυνομικής διαχείρισης, αναπαράγοντας τον κοινωνικό στιγματισμό και τη βαρβαρότητα.

Ας μην ξεχνάμε ότι η ιατρική δεν μπορεί και δεν πρέπει να πραγματώνεται μέσα από βίαιες δράσεις, την καταστολή της προσωπικής επιλογής ή τον εξαναγκασμό, ακόμα και όταν η επιλογή ενός ασθενούς μπορεί να θεωρηθεί λανθασμενη ιατρικά κι μοιραία για τη ζωή του. Η επιβολή, η καταναγκαστική νοσηλεία και η βίαια ακούσια προσαγωγή δεν είναι θεραπεία· είναι δείγματα στιγματισμού και μισαναπηρισμού, μιας κοινωνικής αντίληψης που βλέπει την ψυχική ασθένεια όχι ως κατάσταση που χρειάζεται στήριξη, αλλά ως απειλή που πρέπει να περιοριστεί. Κανένας προοδευτικός άνθρωπος, που αναφέρεται στις ριζοσπαστικές παραδόσεις της Αριστεράς, δεν μπορεί να υποστηρίζει την ακούσια προσαγωγή. Γιατί οι παραδόσεις αυτές γεννήθηκαν από τους αγώνες ενάντια στην καταπίεση και την καταστολή, από την υπεράσπιση της ελευθερίας και της αξιοπρέπειας των αδύναμων και των αποκλεισμένων. Η υποστήριξη μιας τέτοιας πρακτικής θα σήμαινε αποδοχή της ίδιας της λογικής του συστήματος που αντιμετωπίζει την ψυχική ασθένεια με όρους “τάξης και ασφάλειας” αντί για όρους φροντίδας και κοινωνικής δικαιοσύνης.

Γιατί η ψυχιατρική καταστολή δεν είναι μόνο ιατρικό ζήτημα· είναι κοινωνικός μηχανισμός ελέγχου. Μέσα από την πειθάρχηση των ψυχικά ασθενών, το κράτος στέλνει μήνυμα σε ολόκληρη την κοινωνία: όποιος αποκλίνει, όποιος δεν “χωράει” στις κανονικότητες του συστήματος, μπορεί να στιγματιστεί, να απομονωθεί και να εξουδετερωθεί. Όπως άλλοτε χρησιμοποιήθηκαν οι φυλακές και η εξορία για τους “ανεπιθύμητους”, έτσι σήμερα χρησιμοποιείται η ψυχιατρική για να βάλει στο περιθώριο τους πιο ευάλωτους. Η απάντηση σε αυτή την πολιτική δεν μπορεί να είναι άλλη από τη διεκδίκηση μιας πραγματικά δημόσιας και καθολικής ψυχιατρικής περίθαλψης, με σεβασμό στα δικαιώματα των ψυχικά ασθενών, με επαρκές προσωπικό, κοινωνικές δομές και υποστήριξη μέσα στην κοινότητα, που θα στηρίζουν τον άνθρωπο αντί να τον καταδιώκουν.

Με λίγα λόγια, η ψυχική υγεία δεν είναι υπόθεση της αστυνομίας, αλλά υπόθεση κοινωνικής αλληλεγγύης και ελευθερίας. Γι’ αυτό και είναι καθήκον των κινημάτων, των σωματείων, των συλλογικοτήτων και κάθε προοδευτικού ανθρώπου να παλέψουμε για ένα σύστημα φροντίδας που θα υπηρετεί τον άνθρωπο, θα σέβεται την αξιοπρέπειά του και θα σπάει τον κύκλο της βίας, του στιγματισμού και του μισαναπηρισμού.

Ειρηναίος Μαράκης

16/8/2025