Ο “Καποδίστριας” του Σμαραγδή

 

Ο “Καποδίστριας” του Σμαραγδή

Είδα κι εγώ τον “Καποδίστρια” του Σμαραγδή. Δεν θα κάνω κάποιο μεγάλο σχόλιο, τουλάχιστον προς το παρόν. Αυτό που μπορώ να πω, είναι ότι δεν πρόκειται απλώς για μια κακή ταινία, αλλά για μια παρωδία τόσο της ιστορίας όσο και του ίδιου του κινηματογράφου. Ό,τι διαβάζαμε στις διάφορες κριτικές για την αποτυχία της (Εφημερίδα των Συντακτών, Αθηνόραμα, freecinema.gr, περιοδικό Σινεμά κ.τ.λ.) αποδεικνύεται λίγο μπροστά στο τελικό αποτέλεσμα.

Ο σκηνοθέτης επαναλαμβάνει τον εαυτό του, παραδίδοντας ένα άψυχο, εθνικιστικά φορτισμένο φιλμ που δεν τιμά τον Καποδίστρια, αλλά τον προσβάλλει ως πολιτικό και ως ιστορική προσωπικότητα, μετατρέποντάς τον σε ένα φολκλόρ σύμβολο χωρίς το βάθος και τις αντιφάσεις του, εξυπηρετώντας μια συγκεκριμένη ιδεολογική αφήγηση. Με αισθητική όχι απλώς παρωχημένη, αλλά φορτωμένη με θρησκευτική ηθικολογία, πρόχειρη κινηματογράφηση και ιστορικές διαστρεβλώσεις, που τελικά είναι το μικρότερο πρόβλημα της ταινίας.

Για παράδειγμα, ο πραγματικός Καποδίστριας δεν δήλωσε ποτέ «επαναστάτης». Ως αριστοκρατικής καταγωγής, ήταν εναντίον των επαναστατικών κινημάτων της εποχής, δεν υπήρξε ποτέ μέλος κάποιας επαναστατικής οργάνωσης. Η αλήθεια είναι ότι η Φιλόμουσος Εταιρεία της Βιέννης, που αναφέρεται στην ταινία, ιδρύθηκε το 1814, ένα χρόνο μετά από την αντίστοιχη της Αθήνας, από τον Καποδίστρια την οποία και έθεσε υπό την προστασία του Αλέξανδρου Α΄ της Ρωσίας. Δηλαδή δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως επαναστατική ούτε με τα κριτήρια της εποχής. Άλλωστε ο σκοπός της συγκεκριμένης εταιρείας ήταν να δώσει στην αντίστοιχη αθηναϊκή τα αναγκαία μέσα: «δια την αύξησιν και επίδοσιν των μαθήσεων εις την Ευρώπη Ελλάδα, δια την έκδοσιν των κλασσικών συγγραφέων και βοήθειαν πτωχών μαθητών, όσοι σπουδάζωσι τας επιστήμας, και τέλος δια την ανακάλυψιν παντός είδους αρχαιοτήτων», καθώς και για βοήθεια ίδρυσης στο Πήλιο «ενός σχολείου τακτικού κατά μίμησιν των Ακαδημιών της Ευρώπης». Έτσι κατά τη διάρκεια του εργασιών του Συνεδρίου των Ηγεμόνων, γνωστότερου ως Συνέδριο της Βιέννης, που συνήλθε στη πόλη αυτή μετά την πτώση του Ναπολέοντα, άρχισε παράλληλα ν΄ αναπτύσσεται και η Φιλόμουσος Εταιρεία και να δημιουργείται ένα έντονο φιλελληνικό ρεύμα με πολλά μέλη που πρόσφεραν αξιόλογα ποσά για τον σκοπό της.

Ακόμα, η σκηνή της δολοφονίας του Καποδίστρια δεν έχει την παραμικρή ένταση, δεν προσφέρει καμία συγκίνηση, ούτε καν με τα μέτρα του σκηνοθέτη, που είτε γιατί έχει επίγνωση της καλλιτεχνικής του ανεπάρκειας είτε γιατί θέλει να γλιτώσει περιττό κόστος από την παραγωγή, καταλήγει να παραδώσει μια σκηνή εντελώς επίπεδη και ανούσια. Με λίγα λόγια, αντί για σεβασμό στον ιστορικό άνθρωπο, ο Σμαραγδής προσφέρει έναν εύκολο, βολικό μύθο, γελοιοποιώντας την ίδια την έννοια της ιστορικής μνήμης και, κυρίως, την τέχνη του κινηματογράφου.

Ειρηναίος Μαράκης

Υγ: Πάντως, για εμάς με θέματα χαμηλής πίεσης ο “Καποδίστριας” είναι η καλύτερη πρόταση… για να μας ανέβει. Η πίεση. Όχι από εκνευρισμό αλλά από το έντονο γέλιο.

Αναδημοσίευση από το ιστολόγιο Λογοτεχνία και Σκέψη