Για το Πάρκο Ειρήνης και Φιλίας: Εγκατάλειψη με σχέδιο και σκοπό

 

Για το Πάρκο Ειρήνης και Φιλίας: Εγκατάλειψη με σχέδιο και σκοπό

Με αφορμή το πρόσφατο άρθρο της εφημερίδας Χανιώτικα Νέα: ‘Εικόνες ντροπής και εγκατάλειψης στο Πάρκο Ειρήνης και Φιλίας’

Το Πάρκο Ειρήνης και Φιλίας των Λαών, ένας από τους πιο ζωντανούς δημόσιους χώρους της πόλης, βιώνει σήμερα μια διαρκή υποβάθμιση που δεν μπορεί να αποδοθεί απλά στην αμέλεια ή στην έλλειψη πόρων. Αντίθετα, η εγκατάλειψή του φαίνεται να είναι αποτέλεσμα ενός οργανωμένου σχεδίου, το οποίο συνδέεται στενά με την προώθηση ιδιωτικών συμφερόντων μέσω των Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ). Σε μια περίοδο όπου η ανάγκη για δημόσιο πράσινο, πολιτισμό και κοινωνική συνάθροιση είναι πιο επιτακτική από ποτέ, το πάρκο κινδυνεύει να μετατραπεί σε εργολαβικό φιλέτο, μακριά από τις πραγματικές ανάγκες και τα δικαιώματα των πολιτών. Αυτό το κείμενο επιχειρεί να φωτίσει τις αιτίες και τις συνέπειες αυτής της κατάστασης, καθώς και να αναδείξει την αξία της συλλογικής αντίστασης και της υπεράσπισης του δημόσιου χώρου.

Η μέθοδος των Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) βρίσκεται στον πυρήνα κάθε σχεδιασμού που αφορά το Πάρκο Ειρήνης και Φιλίας των Λαών. Από αυτήν εξαρτάται το εάν και πότε θα γίνει οποιαδήποτε ανάπλαση, καθώς και υπό ποιους όρους. Πρόκειται, ουσιαστικά, για τον σύγχρονο τρόπο ιδιωτικοποίησης του δημόσιου χρήματος: έργα που χρηματοδοτούνται σχεδόν εξ ολοκλήρου από το κράτος, παραδίδονται για μακροχρόνια εκμετάλλευση στους ιδιώτες. Σύμφωνα με το σχετικό νομικό πλαίσιο, το Δημόσιο αναλαμβάνει από 80% έως και 90% της συνολικής χρηματοδότησης, ενώ ο ιδιώτης μόλις 10% έως 20% — και στη συνέχεια διαχειρίζεται το έργο για 25 έως 35 χρόνια, με προσδοκώμενο κέρδος και αποφασιστικό λόγο στη χρήση του χώρου. Η συγκεκριμένη μέθοδος παρουσιάζεται, με συνέπεια και επιμονή, ως η μόνη «ρεαλιστική» απάντηση στις πιεστικές κοινωνικές ανάγκες, είτε πρόκειται για σχολεία, είτε για πάρκα, είτε για υποδομές. Τόσο οι κυβερνήσεις όσο και το κυρίαρχο αφήγημα της νεοφιλελεύθερης διαχείρισης προβάλλουν τις ΣΔΙΤ ως «αναγκαίο κακό» ή ως «προϋπόθεση ανάπτυξης». Κι έτσι, το κράτος αποσύρεται από τις ευθύνες του: δεν χτίζει πια σχολεία – όπως δεν εγγυάται πια συντάξεις, περίθαλψη, στέγαση. Το μόνο που αναλαμβάνει είναι να χρηματοδοτήσει έργα που αμέσως μετά χαρίζει σε εργολάβους, funds και άλλους «επενδυτές», ώστε να ενισχυθεί η κερδοφορία τους. Αυτή είναι η «νέα κανονικότητα» – όπου δρόμοι, λιμάνια, αεροδρόμια και σχολικά κτίρια παραδίδονται στους επιχειρηματικούς ομίλους με πολιτική κάλυψη, είτε από την κυβέρνηση είτε από τις κατά τόπους δημοτικές αρχές.

Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να διαβάσουμε και την υπόθεση του Πάρκου Ειρήνης και Φιλίας στα Χανιά. Η απαξίωσή του δεν είναι ούτε αθώα ούτε συγκυριακή. Η παρούσα δημοτική αρχή Σημανδηράκη έχει σοβαρή ευθύνη, όμως δεν είναι η μόνη: και η προηγούμενη διοίκηση του Τάσου Βάμβουκα ήταν εκείνη που αποφάσισε την ένταξη του έργου της κατασκευής οχτώ σχολείων και ενός πάρκου στο πακέτο των ΣΔΙΤ. Μόνο που – μέχρι σήμερα – δεν έχουμε δει τίποτα από όλα αυτά: ούτε σχολεία, ούτε πάρκο, ενώ τα προβλήματα της σχολικής στέγης και η έλλειψη πρασίνου στην πόλη βαθαίνουν και πολλαπλασιάζονται. Αυτό, φυσικά, δεν είναι τυχαίο. Όταν το ζητούμενο είναι η ανάθεση και όχι η κάλυψη των κοινωνικών αναγκών, τα έργα μένουν πίσω μέχρι να «ωριμάσουν» οι όροι εμπορικής αξιοποίησης. Και σε αυτό ακριβώς το σημείο βρίσκεται το κρίσιμο ερώτημα: υποβαθμίζεται ο χώρος για να νομιμοποιηθεί η «ανάπλασή» του, με εργολαβικούς όρους και προτεραιότητες. Δημιουργείται ένα αφήγημα περί «παραβατικότητας» ή «αχρηστίας» ώστε να καμφθούν οι αντιδράσεις. Και πράγματι, σε μια πόλη που ούτε επιλύει τα κοινωνικά της προβλήματα ούτε θέλει να τα βλέπει – γιατί χαλούν την τουριστική εικόνα – η υποβάθμιση γίνεται πολιτικό εργαλείο. Και έπειτα έρχεται η «ανάπλαση». Και ξέρουμε πολύ καλά τι σημαίνει αυτό στα Χανιά: λιγότερο πράσινο, περισσότερο τσιμέντο, αλλαγές στις χρήσεις γης, έργα που πραγματοποιούνται χωρίς πρόβλεψη για τις πραγματικές ανάγκες των πολλών. Τα παραδείγματα είναι πολλά και πρόσφατα: από την Πλατεία 1866 και τον Δημοτικό Κήπο μέχρι τις αναπλάσεις στο εμπορικό και ιστορικό κέντρο της πόλης. Και όλα αυτά γίνονται χωρίς διάλογο, χωρίς σχεδιασμό από τα κάτω, χωρίς κοινωνικό έλεγχο.

Μόνο που το Πάρκο Ειρήνης και Φιλίας δεν είναι ένας αχρησιμοποίητος ή παρατημένος χώρος. Αντίθετα: η νεολαία της πόλης, φοιτητικές συλλογικότητες, το αντιρατσιστικό κίνημα, οικογένειες, κάτοικοι με τα παιδιά τους και τα ζώα τους, το ζωντανεύουν καθημερινά. Το χρησιμοποιούν όχι μόνο για ψυχαγωγία, αλλά και για κοινωνική συνάντηση, συνύπαρξη, πολιτισμό, πολιτική δράση. Οργανώνουν, ενάντια στο ρεύμα, μια διαφορετική πρόταση ζωής: ανοιχτή, συλλογική, δημόσια, αντιεμπορευματική. Όλα αυτά δεν μπορούν να αγνοούνται όταν μιλάμε για το μέλλον του πάρκου. Ούτε πρόκειται να διαγραφούν με μια «ανάπλαση» κομμένη και ραμμένη στα μέτρα των εργολάβων. Δεν είναι τυχαίο ότι κάτοικοι ή «κάτοικοι», διαμαρτύρονται για την παρουσία αυτών των εκδηλώσεων, επικαλούμενοι τη «φασαρία» και προβαίνοντας σε καταγγελίες στην Αστυνομία. Δεν είναι λίγες οι φορές που η Δημοτική Κοινότητα Χανίων και ο Δήμος προσπάθησαν να αποστασιοποιηθούν ή να καταδικάσουν τέτοιες δράσεις χωρίς όμως κανένα αντίκρισμα στην πράξη, γιατί το πάρκο συνεχίζει να ανήκει, ουσιαστικά, σε όσους το αγαπούν και το υπερασπίζονται.

Η πάγια και καθαρή θέση μας είναι απλή και θεμελιώδης: Δημόσιοι χώροι άθλησης, πρασίνου και πολιτισμού, χωρίς εμπορευματοποίηση, χωρίς εργολαβίες, χωρίς «αναπλάσεις» που εξυπηρετούν ημετέρους. Τα χρήματα που πληρώνουμε επί δεκαετίες σε δανειστές και τραπεζικά χρέη αρκούν – και περισσεύουν – για να χτιστούν και να στελεχωθούν όλα όσα έχει ανάγκη μια δίκαιη κοινωνία: σχολεία, νοσοκομεία, δρόμοι, πάρκα, ελεύθεροι δημόσιοι χώροι. Δεν μπορούμε — και δεν πρέπει — να διαπραγματευτούμε κάτι λιγότερο από αυτό: η δημόσια ζωή δεν είναι προϊόν προς πώληση αλλά κοινωνική ανάγκη. Και δεν χωρά ούτε στις λογιστικές λογικές των «επενδύσεων», ούτε στα οράματα του κέρδους που προωθούν κυβερνήσεις και τοπικές αρχές. Ας μην αφήσουμε το Πάρκο Ειρήνης και Φιλίας να γίνει άλλο ένα θύμα των ιδιωτικών συμφερόντων. Ας το υπερασπιστούμε ως δημόσιο αγαθό που ανήκει στην κοινωνία, στην πόλη, στον καθένα και την καθεμιά που το ζει και το χρειάζεται.

Ειρηναίος Μαράκης
7/8/2025