Πίσω από μια παιδοκτονία: φόβος, ρατσισμός και ταξικά τείχη

 

Πίσω από μια παιδοκτονία: φόβος, ρατσισμός και ταξικά τείχη

Η υπόθεση της Αλγερινής που φέρεται να δολοφόνησε την κόρη της σοκάρει και φέρνει στο προσκήνιο ερωτήματα και προβληματισμούς που δεν μπορούμε να αγνοήσουμε. Μεταξύ αυτών, ένα από τα πιο επώδυνα και πολιτικά φορτισμένα, είναι το εξής: γιατί δεν μετέφερε το παιδί στο νοσοκομείο όταν τραυματίστηκε (αν πράγματι έτσι έγινε); Η απάντηση που ακούγεται αλλά αναφέρθηκε και από την ίδια στην κατάθεση τηε είναι πως «δεν είχε χαρτιά». Και εδώ αρχίζει να ξεδιπλώνεται το πραγματικό βάθος του δράματος. Στην Ελλάδα του 2025, οι μετανάστες δίχως χαρτιά είναι πολίτες τρίτης κατηγορίας. Ανθρωποι και ολόκληρες οικογένειες που ζουν υπό τη διαρκή απειλή της φυλακής, της αστυνομικής αυθαιρεσίας, του εγκλεισμού σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και της απέλασης. Προφανώς, όπως γνωρίζουμε όλοι/ες, δεν είναι κάποια υπερβολή αλλά το θεσμικό πλαίσιο που έχει οικοδομηθεί μέσα από μια σκληρή, ρατσιστική και ταξικά μεροληπτική πολιτική με ευθύνη της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας και των προηγούμενων. Και γι’ αυτό, σε διάφορες περιπτώσεις, κάποιοι φοβούνται ή δεν έχουν τη δυνατότητα να απευθυνθούν σε γιατρούς ή νοσοκομεία.

Αν η μητέρα αυτή φοβόταν περισσότερο την ελληνική αστυνομία απ’ ό,τι τον θάνατο του παιδιού της, αυτό είναι κάτι παραπάνω από μια προσωπική τραγωδία: είναι μια κοινωνική καταδίκη με ξεκάθαρο ταξικό πρόσημο. Θα είμαι ειλικρινής, δεν επιχειρώ να αποδώσω δικαιολογίες ή να «ξεπλύνω» την πράξη. Αν αποδειχθεί ότι υπήρξε εγκληματική ενέργεια, και όπως φαίνεται υπήρξε, οι ευθύνες είναι τεράστιες και δεν μπορεί κανείς να τις παραγνωρίσει. Παράλληλα, δεν γίνεται να αγνοούμε και το κοινωνικό πλαίσιο που δημιουργεί καταστάσεις σαν κι αυτή. Όμως, και εδώ είναι το σχόλιο που θα ενοχλήσει - και δικαίως, αλλά δεν μπορώ να πω ότι δεν με τρώει σαν σκέψη: Πόσο βαραίνει ο φόβος της απέλασης μπροστά στη ζωή του ίδιου σου του παιδιού;

Το πιο ενοχλητικό και ίσως αναμενόμενο σημείο στη συγκεκριμένη υπόθεση είναι ο τρόπος που παρουσιάζεται από τα αστικά ΜΜΕ όπου επικεντρώνονται αποκλειστικά στη μητέρα, αποσιωπώντας πλήρως οποιονδήποτε ρόλο του πατέρα. Η σεξιστική αφήγηση είναι παρούσα και πάλι: η μάνα-τέρας, το σύμβολο «του Κακού», ενώ η πατρική παρουσία είτε εξαλείφεται είτε περνάει στα ψιλά. Ασφαλώς, δεν ισχυρίζομαι πως ευθύνεται και ο πατέρας, ούτε μπορούμε να γνωρίζουμε. Περιμένουμε να αποδειχτεί. Αλλά η μονομερής αφήγηση που επιλέγουν τα μέσα δείχνει πώς λειτουργεί η κυρίαρχη ενημέρωση: όταν πρόκειται για μετανάστρια γυναίκα, το κάδρο στενεύει ασφυκτικά και το πρόσωπο γίνεται αντικείμενο δημόσιου εξευτελισμού. Και, φυσικά, αξίζει να δούμε την επόμενη σύγκριση. Υποθέσεις όπως εκείνη της Μουρτζούκου, μιας γυναίκας ελληνικής καταγωγής που σκότωσε το παιδί της, παρουσιάζονται από τα ίδια ΜΜΕ ως «μεμονωμένα περιστατικά», αποτέλεσμα ψυχικής νόσου, ένα έγκλημα της «στιγμής». Στην περίπτωση της Αλγερινής, όμως, χτίζεται μια εντελώς διαφορετική εικόνα: εκείνη της «άγριας, απολίτιστης, επικίνδυνης ξένης» που, ενσωματωμένη σε μια ρατσιστική προβολή, παρουσιάζεται ως αντιπροσωπευτικό δείγμα μιας ολόκληρης κατηγορίας ανθρώπων. Πρόκειται για μια παλιά και δοκιμασμένη τακτική. Τα ατομικά εγκλήματα των «ντόπιων» απομονώνονται ενώ τα εγκλήματα των «ξένων» γενικεύονται και εργαλειοποιούνται. Και πίσω από αυτήν τη γενίκευση, γεννιέται η κοινωνική αποδοχή για κάθε μορφή καταστολής και εξαίρεσης: από το κυνήγι «παρανόμων» μεταναστών μέχρι τις μαζικές επαναπροωθήσεις προσφύγων και την αυστηροποίηση έως την κατάργηση του ασύλου.

Πραγματικά, είναι εξαιρετικά δύσκολο να διατηρηθεί η ανθρώπινη σκέψη καθαρή όταν μιλάμε για την απώλεια ενός παιδιού. Ο πόνος είναι αβάσταχτος και η οργή, δικαιολογημένη. Όμως η οργή πρέπει να στρέφεται και προς τα πάνω: σε εκείνους που φτιάχνουν τις συνθήκες για να πολλαπλασιάζονται τέτοιες τραγωδίες, σε εκείνους που με μέθοδο και σπουδή μετατρέπουν τις ανθρώπινες ζωές και τις ανάγκες τους σε πρόβλημα. 

Θα κλείσω με ακόμα μία παρατήρηση. Δεν προσπαθώ να επιβάλω μια «γραμμή», ούτε είμαι σίγουρος αν έχω δίκιο. Ίσως κάποια από αυτά τα ερωτήματα να είναι αφελή, ίσως επικίνδυνα, ίσως λανθασμένα. Αλλά με απασχολούν. Και νιώθω ότι δεν μπορώ να μην ασχοληθώ με αυτό το ζήτημα, ιδίως όταν η ανθρώπινη ζωή εξακολουθεί να μετριέται με βάση τα χαρτιά, το φύλο, το χρώμα του δέρματος ή την κοινωνική και οικονομική θέση. Πάντως, χρειάζεται προσοχή σε τέτοια ζητήματα, γιατί ο αντιρατσισμός δεν μπορεί να γίνεται εργαλείο νομιμοποίησης τέτοιων εγκλημάτων — πολύ περισσότερο όταν προηγείται μια καλά οργανωμένη επιχείρηση συγκάλυψης, που κάνει τη φρίκη ακόμη μεγαλύτερη.

Ειρηναίος Μαράκης 

1/8/2025